Schaloensmolen
Een watermolen binnen de Kasteeltuin Oud-Valkenburg nabij kasteel Schaloen gelegen aan de Oud-Valkenburgerweg aan de rand van Valkenburg aan de Geul.
De Schaloens watermolen, gebouwd in 1616 en herbouwd in 1699.
De "Sjloensmeule" De geschiedenis van deze watermolen is onlosmakelijk verbonden met die van de bewoners van Kasteel Schaloen. In een document uit 1381 wordt melding gemaakt van een watermolen die niet lang in gebruik geweest. De juiste locatie heeft men nooit kunnen achterhalen. In 1575 werd het kasteel Schaloen door brand verwoest, vermoedelijk door plunderende Spaanse soldaten. De toenmalige eigenaar, Johan van Hulsberg, trok zich terug. Zijn dochter trouwt met Johan Hoen van Cartils. Hun zoon Reinier Hoen van Cartils komt in 1642 in bezit van het Kasteel en de heerlijkheid Oud-Valkenburg. Hij besluit al snel tot herbouw van het kasteel.
Uit geschriften uit 1558 is gebleken dat inwoners van Oud-Valkenburg hun granen moesten laten malen in de oude molen Sint- Pieter in Valkenburg. In die tijd was er geen molen in Oud-Valkenburg en het was midden in de 80-jarige oorlog met Spanje. In 1661 kwam er een verdrag tussen Spanje en de Republiek van de Nederlanden. Oud-Valkenburg werd Spaans en verplichting om in Valkenburg het graan te laten malen verviel. De Spanjaarden besloten tot de bouw van een molen De meest biedende kon het banrecht verwerven. In 1665 komt Johan Reinier Hoen van Cartils te overlijden. Zijn vrouw weet in 1665 te banrecht te verwerven. De bouw van de molen is tussen 1661 en 1665 gebouwd. In de gevel zijn 2 jaartallen aangebracht, 1699 bij het gereedkomen van de laatste renovatie en 1701 bij het gereedkomen van de brug over de molentak.
De molen beschikt over een molentak die voorbij Kasteel Genhoes via een stuw wordt afgetakt van de Geul. Lengte ruim 500 meter, na het verlaten van de stuw bij de molen komt de molentak na 300 meter weer terug in de Geul. De stuw bij de molen heeft wanden gekend van grond en hout. Het geheel werd in 1924 verstevigd met muren van mergel terwijl het houtenschoepenrad vernieuwd moest worden. Het schoepenrad was ca 6,5 meter hoog en in de molen werden 3 steenkoppels daarmee aangedreven. De nieuwe turbine die nu in gebruik genomen werd ligt onder water in een aanbouw naast de brug over de sluis. Deze heeft een doorsnede van 1,20 meter. De laatste molenaar is gestopt in 1957. Tot 1960 heeft de molenaar van Wijlre incidenteel nog gebruikt gemaakt van deze molen. Vanaf dit moment lag alles stil. De gemeente Valkenburg kocht het Kasteel Schaloen in 1960 van de adelijke familie inclusief de molen. Het Kasteel werd voor verschillende periodes verhuurd totdat het in 1986 in bezit kwam van de huidige eigenaar. Het IVN Valkenburg kreeg de mogelijkheid in 1972 om te starten met de aanleg van de heemtuin "Sjloensheim". Het plan om de molen als vereningingslokaal te gebruiken werd niet toegestaan. Wel hebben leden van IVN Valkenburg met ondersteuning van de Gemeente-Valkenburg de vervallen molen hersteld. In 1974 werd de molen enkele malen voor publiek opgesteld.
